CAPITAL.GR | 06.04.2021
Καρδιαγγειακά νοσήματα: Οι 6 βασικοί παράγοντες που μπορούμε να επηρεάσουμε
Από τον Ευάγγελο Λυμπερόπουλο, Αναπληρωτή Καθηγητή Παθολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
Τα καρδιαγγειακά νοσήματα (έμφραγμα του μυοκαρδίου, στεφανιαία νόσος, bypass, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια) είναι σήμερα η πρώτη αιτία θανάτου παγκοσμίως. Γι’ αυτό και είναι ζωτικής σημασίας να τα προλάβουμε, αφού η πρόληψη είναι η καλύτερη θεραπεία.
Τι σημαίνει πρόληψη για τα καρδιαγγειακά νοσήματα;
Σημαίνει πολύ απλά ότι αντιμετωπίζουμε τους παράγοντες που συντελούν στην εμφάνισή τους. Αυτό είναι κάτι που μπορεί να κάνει ο καθένας μας σε συνεργασία με τον γιατρό του. Ποιοι είναι όμως οι παράγοντες που μπορούμε να επηρεάσουμε;
#1 Το κάπνισμα
Ο πρώτος βασικός παράγοντας για την εμφάνιση καρδιαγγειακών νοσημάτων είναι το κάπνισμα. Πρόκειται για ένα τεράστιο πρόβλημα που εξακολουθεί να υπάρχει και για το οποίο χρειάζεται να καταβάλουμε όλοι μας, γιατροί και ενδιαφερόμενοι, προσπάθεια για τη διακοπή του.
#2 Υπέρταση
Ο δεύτερος παράγοντας καρδιαγγειακών νοσημάτων είναι η υπέρταση. Σε ανθρώπους που έχουν υψηλή αρτηριακή πίεση αυτή χρειάζεται να ρυθμιστεί με τη βοήθεια του γιατρού, με αλλαγές σε καθημερινές συνήθειες αλλά και φάρμακα προκειμένου να υπάρχει προστασία από τα καρδιαγγειακά νοσήματα.
#3 Η δυσλιπιδαιμία
Με τον όρο αυτό αναφερόμαστε σε διαταραχές στις τιμές των λιπιδίων στο αίμα. Στην ουσία μιλάμε για αυξημένες τιμές της κακής (LDL) χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων που είναι και τα δύο άμεσα συνδεδεμένα με αυξημένο καρδιαγγειακό κίνδυνο.
# 4 Ο σακχαρώδης διαβήτης
#5 Η παχυσαρκία
#6 Η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας και άσκησης.
Προφανώς υπάρχουν και άλλοι παράγοντες που αυξάνουν τον καρδιαγγειακό κίνδυνο, όπως η ηλικία, το οικογενειακό ιστορικό και το ανδρικό φύλο, τους οποίους όμως -προφανώς- δεν μπορούμε να επηρεάσουμε. Φροντίζοντας ωστόσο τον έλεγχο όλων των παραπάνω παραγόντων, και πάντα σε συνεργασία με τον γιατρό μας, μπορούμε να μειώσουμε τον κίνδυνο για τα καρδιαγγειακά νοσήματα.
Τι είναι η δυσλιπαιμία και τι σημαίνει «προσωπικός στόχος» για την τιμή της LDL χοληστερόλης
Η δυσλιπιδαιμία είναι μια πολύ βασική διαταραχή που οδηγεί σε καρδιαγγειακά νοσήματα γιατί η βάση των καρδιαγγειακών νοσημάτων είναι η αθηρωματική πλάκα, η οποία συσσωρεύεται στα αγγεία και τα οδηγεί τελικά στο να «βουλώσουν» και να έχουμε εγκεφαλικό επεισόδιο ή έμφραγμα. Η αθηρωματική αυτή πλάκα περιέχει χοληστερόλη και επομένως καταλαβαίνουμε γιατί είναι τόσο σημαντικό να ελέγχουμε τα επίπεδά τής «κακής» LDL χοληστερόλης. Όλοι οι άνθρωποι πρέπει να κάνουν μια εξέταση αίματος για να ξέρουν τα επίπεδα της LDL χοληστερόλης, και στη συνέχεια σε συνεργασία με τον οικογενειακό τους γιατρό να ενημερωθούν εάν τα συγκεκριμένα επίπεδα είναι καλά για αυτούς.
Υπάρχουν ιδανικές τιμές για την LDL χοληστερόλη; Ισχύουν για όλους μας;
Στο σημείο αυτό χρειάζεται να διευκρινίσουμε ότι δεν υπάρχουν συγκεκριμένα αποδεκτά επίπεδα για όλο τον πληθυσμό. Άλλα είναι τα επιθυμητά επίπεδα για κάποιον που έχει υποστεί έμφραγμα και άλλα για έναν άνθρωπο χωρίς επιβαρυντικούς παράγοντες κινδύνου. Ή, διαφορετικά είναι τα επιθυμητά επίπεδα για έναν νέο άνθρωπο που έχει διαβήτη. Επομένως, υπάρχει εξατομίκευση και κάθε ένας άνθρωπος έχει ένα στόχο να πετύχει για την «κακή» LDL χοληστερόλη. Αυτός ο στόχος εξαρτάται από το πόσο επιβαρυμένο είναι το ιστορικό του κάθε ατόμου. Αν έχουμε έναν άνθρωπο που έχει υποστεί έμφραγμα, που έχει πάθει εγκεφαλικό, που έχει κάνει bypass, που έχει πολλούς παράγοντες κινδύνου, ο γιατρός του θα ορίσει χαμηλό στόχο για την «κακή» LDL χοληστερόλη που στην περίπτωση αυτή πρέπει να είναι κάτω από 55 mg/dL. Ένας άλλος άνθρωπος που έχει υπέρταση, μπορεί να καπνίζει ή να είναι σε μια «κρίσιμη» ηλικία, ο στόχος του πιθανά να είναι για την «κακή» LDL χοληστερόλη κάτω από 70 mg/dL. Οι πιο νέοι άνθρωποι που δεν έχουν άλλα προβλήματα, κάτω από 100 ή 115 mg/dL.
Τα δύο βασικά βήματα για την επίτευξη των προσωπικών μας στόχων στην τιμή της LDL χοληστερόλης
Επομένως πρέπει ο καθένας να ξέρει το στόχο του και να ξέρει τις τιμές της LDL χοληστερόλης. Το πώς θα φτάσει ο καθένας στον εξατομικευμένο στόχο του εξαρτάται από τη διαφορά μεταξύ των πραγματικών τιμών και της τιμής-στόχου και το πόσο κινδυνεύει με βάση τους παράγοντες κινδύνου από καρδιαγγειακό νόσημα.
Η πρώτη κίνηση που συνήθως συστήνεται έχει να κάνει με αλλαγές στη διατροφή. Δηλαδή, αποφυγή τροφών που ανεβάζουν τη χοληστερόλη και αυτές είναι πρακτικά τα κόκκινα κρέατα και τα πλούσια σε κορεσμένα ή τρανς λιπαρά προϊόντα και λιγότερο η χοληστερόλη που έχουν π.χ. τα αβγά.
Εάν με αυτές τις αλλαγές ο στόχος δεν επιτυγχάνεται ή αν υπάρχει άμεσος κίνδυνος, μαζί με τις αλλαγές στη διατροφή θα χρειαστεί και φαρμακευτική αγωγή. Τα βασικά φάρμακα, οι στατίνες, είναι δοκιμασμένα εδώ και πολλά χρόνια και μπορούν να συνδυαστούν με άλλα φάρμακα αν απαιτείται. Μάλιστα, πλέον έχουμε νεότερα φάρμακα που είναι αποτελεσματικά ακόμη και σε πιο δύσκολες περιπτώσεις στη ρύθμιση της δυσλιπιδαιμίας, μειώνουν τη χοληστερόλη και κυρίως μειώνουν τα καρδιαγγειακά νοσήματα. Και αυτό το τελευταίο είναι που μας ενδιαφέρει, αφού στην πραγματικότητα δεν εστιάζουμε μόνο στη μείωση της χοληστερόλης, αλλά αυτό να μεταφράζεται σε μείωση καρδιαγγειακών επεισοδίων.
Το βασικό είναι να πεισθεί ο ασθενής ότι πρέπει να πάρει την ενδεδειγμένη θεραπεία όπως θα την ορίσει ο γιατρός του, με φάρμακα ή ακόμη και με ενέσιμα σκευάσματα που υπάρχουν πλέον για πιο δύσκολες περιπτώσεις. Η θεραπεία για τη δυσλιπιδαιμία είναι διά βίου και δεν θα πρέπει να διστάζει κανείς να την ξεκινάει νωρίς εάν υπάρχει σοβαρός λόγος, όπως για παράδειγμα επιβαρυμένο οικογενειακό ιστορικό. Εάν θα το συνοψίζαμε σε μία πρόταση, θα λέγαμε ότι γενικά ισχύει η αρχή ότι όσο χαμηλότερα πάει η για την «κακή» LDL χοληστερόλη τόσο το καλύτερο και όσο νωρίτερα ξεκινήσει η ρύθμισή της επίσης τόσο το καλύτερο.
Διαβήτης: Ένας σημαντικός παράγοντας κινδύνου για καρδιαγγειακά νοσήματα
Είναι γνωστό ότι ο σακχαρώδης διαβήτης αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για καρδιαγειακά νοσήματα. Έτσι, το αυξημένο σάκχαρο στο αίμα σχετίζεται άμεσα με αυτό που ονομάζουμε επιπλοκές από τα μεγάλα αγγεία του, όπως έμφραγμα και εγκεφαλικό επεισόδιο. Επίσης, ο αρρύθμιστος διαβήτης επηρεάζει τα μικρά αγγεία και συνδέεται με κίνδυνο τύφλωσης, νεφρικής ανεπάρκειας ή προβλήματα στα νεύρα των κάτω άκρων που μπορεί να οδηγήσουν σε ακρωτηριασμούς.
Τα προβλήματα των μικρών αγγείων προλαμβάνονται με καλή ρύθμιση του σακχάρου που επιτυγχάνεται με αλλαγές στην καθημερινότητα του ασθενούς και με την κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή αλλά και με τη βοήθεια του ίδιου του ασθενή, αφού χωρίς τη δική του συμμόρφωση στην αγωγή δεν μπορεί να υπάρξει σημαντικό όφελος και να αποφευχθούν οι επιπλοκές.
Διαβήτης και καρδιαγγειακός κίνδυνος
Για την πρόληψη των επιπλοκών από τα μεγάλα αγγεία ο ασθενής θα πρέπει αφενός να φροντίζει τη διατροφή του, να διατηρεί φυσιολογικό σωματικό βάρος, να μην καπνίζει, να κάνει τα εμβόλιά του και να διατηρεί αρκετά χαμηλή την κακή (LDL) χοληστερόλη (κάτω από 55 ή 70 mg/dL ανάλογα με το πόσο κινδυνεύει).
Όσον αφορά το διαβήτη, εδώ παίζει πολύ μεγάλο ρόλο το είδος του φαρμάκου που θα χορηγήσουμε για να επιτύχουμε τη μείωση του σακχάρου. Δεν είναι δηλαδή μόνο να μειωθεί η τιμή του, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο θα επιχειρήσουμε να το επιτύχουμε αυτό, παίζει πολύ μεγάλο ρόλο και μπορεί να αλλάξει την καρδιαγγειακή πρόγνωση του ασθενούς.
Σήμερα υπάρχουν δύο μεγάλες κατηγορίες φαρμάκων, που είναι οι πιο πρόσφατες που κυκλοφόρησαν, που φαίνεται πως έχουν σημαντικό αποτέλεσμα.
Η μία κατηγορία είναι οι γλιφλοζίνες, φάρμακα που λαμβάνονται από το στόμα και προκαλούν γλυκοζουρία, δηλαδή απέκκριση του σακχάρου από τα ούρα. Ως αποτέλεσμα, μειώνεται το σάκχαρο στο αίμα, αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι μειώνονται οι πιθανότητες για πολλές από τις καρδιαγγειακές επιπλοκές του διαβήτη. Κυρίως έχουν θεαματική δράση στην καρδιακή ανεπάρκεια, μια κατάσταση που παρουσιάζεται συχνά σε διαβητικούς ασθενείς. Το αποτέλεσμα είναι ότι τα φάρμακα αυτά προλαμβάνουν σε σημαντικό ποσοστό την εμφάνισή της καρδιακής ανεπάρκειας ή αν υπάρχει ήδη μειώνουν θεαματικά τις νοσηλείες και τους θανάτους. Επιπλέον, οι γλιφλοζίνες έχουν συσχετίζονται με απώλεια βάρους και μείωση της πίεσης. Πολύ σημαντικό επίσης είναι ότι προσφέρουν σημαντική νεφροπροστασία.
Η δεύτερη μεγάλη κατηγορία που έχει φέρνει επανάσταση στη θεραπεία του διαβήτη, είναι οι ενέσιμοι αγωνιστές των GLP1 υποδοχέων, που χορηγούνται σε ημερήσια ή εβδομαδιαία βάση. Τα φάρμακα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα ισχυρή ρύθμιση του διαβήτη, μείωση του σωματικού βάρους και της αρτηριακής πίεσης, ενώ έχουν αποδείξει μείωση των καρδιαγγειακών προβλημάτων, κυρίως έμφραγμα του μυοκαρδίου και εγκεφαλικών επεισοδίων, καθώς δρουν περισσότερο στην αθηροσκλήρωση.
Φυσικά υπάρχουν τα κλασικά φάρμακα του διαβήτη, η μετφορμίνη, η ινσουλίνη και άλλα, τα οποία δεν τα αφήνουμε στην άκρη. Αντίθετα, προσπαθούμε σε συνδυασμό με αυτά τα όπλα που έχουμε πλέον να ρυθμίσουμε το διαβήτη, πάντα με τη συνεργασία του ασθενούς και την αναντικατάστατη συμβολή της δίαιτας και της άσκησης.